83 % taka undir við FarGen

Tíðindaskriv:

83 % av føroyingum taka undir við FarGen-verkætlanini, sum snýr seg um at lesa arvastreingirnar (genomini) hjá øllum føroyingum, sum vilja tað. Tað vísir hugburðskanning, sum Gallup hevur gjørt fyri FarGen. 3 % av teim spurdu meta hinvegin, at verkætlanin eigur at steðgast. Restin hevur ikki tikið støðu til spurningin, hvørt verkætlanin skal fremjast ella ikki.

“Ábendingin er greið: FarGen fær stuðul frá føroyingum,” staðfestir Noomi O. Gregersen, verkætlanarleiðari fyri FarGen. Hon fegnast um úrslitini í kanningini: “Úrslitini eru eitt greitt tekin um, at fólk stuðla verkætlanini, og er tað tí við góðum treysti, at vit í næstum fara undir at bjóða fólki at luttaka.”

Í fyrstu atløgu skulu arvastreingirnir hjá 1.500 føroyingum lesast og skrásetast í einum dátugrunni, men málið er at fáa allar føroyingar, sum vilja tað, við í verkætlanina. Endamálið er at menna ein pall, sum letur upp fyri møguleikum fyri gransking í føroyskum ílegum. Saman við vitan úr heilsuverkinum og føroysku ættarbandsskránni letur kortleggingin av føroysku ílegunum upp fyri møguleikunum at betra um fyribyrging og viðgerð í heilsuverkinum.

Føroyingar tykjast eisini í stóran mun fúsir at luttaka í FarGen-verkætlanini, tí í kanningini varð spurt, hvørt fólk eru hugað at luttaka við at lata eina blóðroynd. Útvið ein triðingur svaraði, at tey fara heilt víst at luttaka, og 43 % søgdu, at tey fara møguliga at luttaka. Fremsta orsøkin til, at fólk eru áhugað í at luttaka, er sambært kanningini, at tey vilja stuðla undir gransking (51 %). Ein stórur partur (39 %) sigur høvuðsorsøkina vera, at tey ynskja at fáa innlit í møguliga arvaliga treytaða sjúku hjá sær og familjuni. Av teimum 11 %, sum als ongan hug hava at luttaka í FarGen-verkætlanini, søgdu 26 %, at høvuðsorsøkin er vantandi vitan um FarGen. 23 % søgdu seg ongan tørv hava á at kenna møgulig úrslit frá eini kanning sum hesari. 15 % av teim spurdu søgdu seg ikki kunna taka støðu, hvørt tey ynskja at luttaka ella ikki.

Kanningin staðfesti eisini, at fólk vita ikki so nógv um FarGen, og serliga millum tey 18-24 ára gomlu er vitanin avmarkað. Noomi O. Gregersen ásannar eisini, at stór orka skal leggjast í júst kunningarpartin kring verkætlanina: “Allir luttakarar skulu lata okkum eitt sonevnt ‘kunnað samtykki’ fyri at luttaka í FarGen. Tað merkir, at teir hava krav upp á at fáa nøktandi kunning um, hvat luttøkan inniber, og hvat dáturnar verða nýttar til.”

“Vit fáast við sera viðkvæmar persónsupplýsingar, og tí leggja vit stóran dent á at verja allar upplýsingar undir navnloynd og sambært lógarásetingunum,” sigur Noomi O. Gregersen. Ein granskingarverkætlan skal hava góðkenning frá Vísindasiðsemisnevndini og Dátueftirlitinum, umframt sáttmála við Ílegusavnið, fyri at fáa atgongd til dátur úr dátugrunninum. Luttakararnir verða eisini altíð spurdir, um teir loyva atgongd til persónligu dáturnar til hvørja einstaka granskingarverkætlan. Atgongd fæst bert til navnloyndar dátur.

FarGen-verkætlanin fekk í fjør játtað 10 mió. frá danska Fólkatinginum, og er hesin peningurin settur av til at lesa arvastreingirnar hjá 1.500 føroyingum í tíðarskeiðnum fram til heystið 2017.

526 tilvildarliga valdir føroyingar yvir 17 ár luttóku í spurnarkanningini, sum Gallup Føroyar gjørdi fyri FarGen í desember.